Sentencje łacińskie # 2

Consuetudinis vis magna est - wielka jest siła przyzwyczajenia.

Consuetudo altera natura est - przyzwyczajenie jest drugą naturą.

Contraria contrariis curantur.

Contra vim mortis non est medicamen in hortis - przeciwko mocy śmierci nie ma ziół w ogrodach (na śmierć nie ma lekarstwa)

Credo ut intelligam - wierzę, aby rozumieć (św. Anzelm z Canterbury), zasada ta stała się podstawą scholastyki.

Cuius regio eius religio - czyja władza, tego religia.

Cura, ut valeas! - bądź zdrów (standardowa rzymska formuła pożegnania)

Damnant quod non intelligunt - potępiają, czego nie rozumieją.

De gustibus non est disputandum - o smakach się nie dyskutuje.

De mortuis nihil nisi bene - o zmarłych dobrze albo wcale (mówić)

De te fabula narratur - o tobie mówi bajka.

Dictum sapienti sat (est) - powiedziane mądremu wystarczy (polskie: Mądrej głowie dość dwie słowie)

Divide et impera - dziel i rządź.

Do ut des - daję, abyś dał (tzw. zasada wzajemności)

Docendo discimus - nauczając, uczymy się.

Donec eris felix, multos numerabis amicos, tempora si fuernit nubila solus eris. - dopóki będziesz szczęśliwy będziesz liczył (miał) wielu przyjaciół, gdy przyjdą czasy pochmurne (złe) będziesz sam. (Owidiusz)

Dulce et decorum est pro patria mori - słodko i zaszczytnie jest umierać za ojczyznę (Horacy, Pieśni)

Dum spiro, spero - póki oddycham, mam nadzieję (póty żywota póki nadzieji)

Dura necessitas - twarda konieczność.

Dura lex, sed lex - twarde prawo, ale prawo.

Ecce homo - oto człowiek (słowa Piłata o Chrystusie)

E fructu arbor cognoscitur - drzewo rozpoznaje się po owocu.

E pluribus unum - z wielu jeden - motto USA od 1776 roku.

Epistola (enim) non erubescit - (Ponieważ) list się nie rumieni (Cyceron, Listy)

Errare humanum est - mylić się jest rzeczą ludzką.

Exegi monumentum aere perennius - wystawiłem pomnik trwalszy od spiżu (Horacy, Pieśni)

Ex nihilo nihil - z niczego nic.

Ex oriente lux, ex occidente lex - światło (kultury) ze wschodu, prawa z zachodu.

Fallite fallentes - okłamujcie kłamiących (z Owidiusza "Sztuka kochania")

Fas est et ab hoste doceri - warto się uczyć i od wroga (Publius Ovidius Naso)

Fervet olla, vivit amicitia - garnek kipi, przyjaźń kwitnie.

Festina lente! - spiesz się powoli.

Finis coronat opus - koniec wieńczy dzieło.

Fraus latet in generalibus - w ogólnikach czai się oszustwo.

Fiat iustitia, ruat caelum - sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby niebo miało runąć.

Fiat ius(titia), et pereat mundus - prawu(sprawiedliwości) musi się stać zadość, choćby świat miał zginąć.

Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo, sic homo doctus fit non vi sed saepe studendo - kropla drąży kamień nie siłą, lecz częstym spadaniem, tak też człowiek nie staje się uczonym gwałtownie, lecz przez to, że często się uczy.

Gloria victis - chwała zwyciężonym (porównaj vae victis)

Graecum est, non legitur - to po grecku, tego się nie czyta.

Gallia est omnis divisa in partes tres - Galia jako całość dzieli się na trzy części (pierwsze słowa "Pamiętników z wojny Galijskiej" Cezara)

Habent sua fata libelli - i księgi mają swoje losy.

Habet et musca splenem - i mucha ma śledzionę (nawet ktoś niepozorny może się zdenerwować)

Hannibal ante portas - Hannibal u bram.

Hic Rhodus, hic salta - tu Rodos (wyspa), tu skacz! (zamiast gadać o skakaniu)

Hic sunt leones - tu są lwy; używane na oznaczanie białych plam na mapach (porównaj z terra incognita)

Hic vivi taceant. Hic mortui loquuntur. - Tu żywi niech milczą. Tu przemawiają zmarli. (Cyt. pochodzący z frontonu biblioteki aleksandryjskiej)

Historia magistra vitae est - historia jest nauczycielką życia.

Hodie mihi, cras tibi - dziś mi, jutro tobie.

Hominis est errare, insipientis in errore perseverare. - rzeczą ludzką jest błądzić, rzeczą głupców jest trwać w błędzie.

Homo doctus in se semper divitias habet. - człowiek wykształcony w sobie zawsze bogactwo ma.

Homo homini lupus est - człowiek człowiekowi wilkiem.

Homo homini deus est - człowiek człowiekowi bogiem.

Homo sum, et nil humanum a me alienum esse puto - człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce. (Terencjusz)

Historiam nescire hoc est semper puerum esse - Kto nie zna historii ten jest zawsze dzieckiem.

Homines soli animalium non sitientes, bibimus - My ludzie jedyni ze stworzeń nie pragnąc, pijemy.

Iacta alea est! - kości zostały rzucone! (wg. Swetoniusza, słowa Juliusza Cezara przekraczającego Rubikon; synonim podjęcia nieodwracalnej decyzji)

Ibi patria, ubi bene - tam ojczyzna gdzie dobrze (parafraza z Rozmów tuskulańskich Cycerona)

Ignorantia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi.

Ignorantia legis excusat neminem - nieznajomość prawa nikogo nie tłumaczy (nie można zasłaniać się nieznajomością przepisów)

In omnibus requiem quaesivi, et nusquam inveni nisi in angulo cum libro. - wszędzie spokoju szukałem i nie znalazłem nigdzie, jak tylko w kątku z książką.

In vino veritas, in aqua sanitas - w winie prawda, w wodzie zdrowie.

Inter arma silent leges - wśród szczęku oręża milczą prawa.

Inter arma silent Musae - wśród szczęku broni milczą muzy.

Is fecit, cui prodest - ten uczynił, czyja korzyść (ten jest sprawcą przestępstwa, komu przyniosło korzyść)

Labor omnia vicit - praca wszystko zwycięża.

Legant prius et postea despiciant - niech najpierw przeczytają, a potem lekceważą (a nie odwrotnie)

Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz (nie podlega karze czyn, który nie był jeszcze zabroniony, gdy go popełniono)

Littera docet, littera nocet - słowo uczy, słowo szkodzi.

Macte animo, iuvenis! - bądź mężny, młodzieńcze!

Magna di curant, parva neglegunt - o wielkie rzeczy bogowie się troszczą, o małe nie dbają.

Manus manum lavat - ręka rękę myje.

Mea culpa - moja wina.

Medice, cura te ipsum - lekarzu, wylecz się sam.

Medicus curat, natura sanat - lekarz leczy, natura uzdrawia.

Memento mori - pamiętaj o śmierci.

Memoria minuitur nisi exercetur - pamięć maleje jeśli się jej nie ćwiczy.

Mens sana in corpore sano - w zdrowym ciele zdrowy duch.

Morituri te salutant - idący na śmierć pozdrawiają cię (do Cezara)

Mors meta malorum - śmierć kresem cierpień.

Navigare necesse est, vivere non est necesse - żeglowanie jest rzeczą konieczną, życie- niekonieczną (żeglowanie jest ważniejsze od życia)

Ne puero gladium - nie dawaj dziecku miecza do ręki.

Nec Hercules contra plures - nawet Herkules nie pomoże przeciw wielkiej liczbie (popularna wersja: Gdzie ludu kupa, tam i Herkules d.pa)

Nemo iudex in sua causa - nikt nie jest (nie może być) sędzią we własnej sprawie.

Neque ignorare medicum oportet quae sit aegri natura.

Nihil lacrima citius arescit - nic nie wysycha szybciej niz łza.

Nihil novi sub sole - nic nowego pod słońcem.

Nomina stultorum semper parietibus haerent - imiona głupców zawsze wypisane są na murach.

Non omnia possumus omnes - nie wszystko możemy wszyscy.

Non omnis moriar - nie wszystek umrę (Horacy, Pieśni III, 30, 6)

Non scholae, sed vitae discimus - uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia.

Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire - znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać (Cyceron)

Non, ut edam, vivo sed ut vivam, edo - nie po to żyję, by jeść, lecz po to jem, aby żyć.

Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum - nie szata zdobi człowieka, lecz człowiek szatę.

Non vini vi no, sed vi no aquae

Nosce te ipsum! - poznaj siebie samego.

Nulla aetas ad discendum sera. - dosł. Żaden wiek (nie jest) do nauki zbyt późny.

Nulla dies sine linea - ani dnia bez linii.

Nulla est medicina sine lingua Latina - niczym jest medycyna bez jezyka łacińskiego.

Nulla regula sine exceptione - nie ma reguły bez wyjątku.

Nulla res tam necessaria est quam medicina.

Nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez prawa (przepisu) (co nie zostało zabronione, jest dozwolone)

Nec locus ubi Troia - nie ma śladu gdzie była Troja.

O quam salubre, quam iucundum et suave est sedere in solitudine et tacere et loqui cum Deo - o jak zbawiennie, jak słodko i przyjemnie jest siedzieć w ciszy i milczeć i rozmawiać z Bogiem!

O, sancta simplicitas! - o, święta naiwności! (Jan Hus)

O tempora! O mores! - o czasy! O obyczaje! (Cyceron, In Catilinam I, 1)

Oculi plus vident quam oculus - oczy widzą więcej niż oko.

Odi profanum vulgus et arceo - gardzę nieoświeconym tłumem i trzymam się z dala (Horacy)

Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt - wszyscy życzą sobie zdrowia, ale często robią to, co zdrowiu szkodzi.

Omne trinum perfectum - wszystko co potrójne (jest) doskonałe.

Omnia mea mecum porto - wszystko co moje noszę ze sobą.

Omnium artium medicina nobilissima est.

Optimum medicamentum quies est - najlepszym lekarstwem jest spokój.

Ora pro nobis - módl się za nami.

Ora et labora - módl się i pracuj.

Pater noster - Ojcze nasz.

Pax melior est quam iustissimum bellum - pokój jest lepszy od najsłuszniejszej wojny.

Pecunia non olet - pieniądz nie śmierdzi (Wespazjan wg Swetoniusza Ves. 23, 3)

Pereant qui ante nos nostra dixerunt - niech przepadną ci, którzy nasze mądres myśli wypowiedzieli przed nami.

Per aspera ad astra - przez ciernie do gwiazd (przez cierpienie, trudy do sukcesu)